آیا اسپرانتو یک زبان واقعی است؟
بله همینطور است. اسپرانتو چیزی شبیه به یک زبان ساخته شده و مصنوعی است. اما بسیار فراتر از یک زبان واقعی است و یک زبان بین المللی محسوب میشود. علاوه بر این، زبانی است که با هدف خاصی در ذهن ایجاد شده است: برای متحد کردن نژاد بشر.
در این مقاله، نگاهی به نحوه ایجاد زبان اسپرانتو و تاریخ آن خواهیم انداخت. سپس قبل از اندیشیدن در مورد آینده آن، برخی از جنبه‌های فنی اولیه زبان را در نظر خواهیم گرفت.
در این مقاله می‌خوانید:
- چه کسی خالق اسپرانتو بود؟
- چگونه اسپرانتو ایجاد شد؟
- الفبا و دستور زبان اسپرانتو
- آیا زبان اسپرانتو برای اتحاد بشریت است؟
- آینده اسپرانتو
چه کسی خالق اسپرانتو بود؟
خالق زبان اسپرانتو مردی به نام لودویک زامنهوف (Ludwik Zamenhof) بود.
زامنهوف در سال 1859 در جامعه یهودی بیالیستوک لهستان متولد شد. بیالیستوک در آن زمان مخزنی بزرگ و حقیقی از زبانها و فرهنگ‌هایی متنوع، از جمله Yiddish، روسی، بلاروسی و آلمانی و نیز لهستانی بود که معمولا توسط بخشهای گوناگون و متفرقه جامعه صحبت میشد. لودویک جوان با درک روشنی از اینکه چگونه زبانها میتوانند مردم را به یکدیگر متصل یا از هم جدا کنند بزرگ شد. او تا بزرگسالی حداقل به 9 زبان مدرن و کلاسیک صحبت میکرد!
زامنهوف، به دلیل نوع تربیتش، معتقد بود که نیاز به کاهش موانع بین مردم و ملل مختلف وجود دارد. از نظر او یک سیستم جهانی و منفصل از دولت، که تا حدودی در راستای تفکر فدرالیسم ساخته شده است، راهی برای توسعه بشریت در آینده است.
یک گام مفید و ضروری به سمت دستیابی به این هدف، یک زبان جهانی است. یکی از روشهای انجام این مهم این است که به جای جایگزین کردن زبان بیگانه با زبانهای محلی، تمامی زبانهای را در یک سطح یکسان در نظر بگیریم؛ زبانی که همه بتوانند با آن حرف بزنند. زبانی بی طرف و متعلق به همه.
به این منظور، حتی قبل از اینکه او دبیرستان را در ورشو ترک کند، زامنهوف اولین تلاش خود را برای ایجاد یک زبان جهانی انجام داد. زبانی که او آن را «پلی از کلمات» یا «زبان کمکی جهانی» می‌نامید.
چگونه زبان اسپرانتو ایجاد شد؟
زامنهوف بسیاری از کارهای توسعه زبان بین المللی خود را تا قبل از فارغ‌التحصیلی از دانشگاه به پایان رساند. اما به علت فقدان بودجه و تفکر محدود در بکارگیری آن، کار او به دلیل اینکه جوان بود به طور جدی مورد توجه قرار نگرفت، و تا سال 1887 (با کمی کمک مالی از پدر زن آینده‌اش) زبان بین المللی او منتشر نشد. اسم کتاب او زبان بین‌المللی زامنهوف بود: مقدمه و کتاب کامل تحت نام مستعار «دکتر اسپرانتو» یا «دکتر امیدوار» منتشر شد.
به خاطر انتخاب همین اسم بود که این کتاب کم کم بر سر زبانها افتاد و افرادی از گوشه و کنار دنیا شروع به صحبت کردن به آن کردند.
اسپرانتو به عنوان یک زبان بیطرف برای ترویج همکاری صلح‌آمیز میان تمام ملتها و مردم ایجاد شد. این زبان تنها یکی از چندین زبان ساخته شده یا مصنوعی طراحی شده برای رسیدن به این هدف است، اما قطعا محبوبترین آنها است.
الفبا و دستور زبان اسپرانتو
اسپرانتو یک زبان مصنوعی ساخته شده است. بنابراین، متعلق به هیچ خانواده زبانشناسی نیست. با این حال، اکثر واژگان آن از زبانهای رومانی می‌آید. این باعث میشود که برای اکثر اروپاییها یادگیری آن نسبتا آسان باشند.
در الفبای اسپرانتو پنج حروف صدادار و بیست و سه حروف بیصدا وجود دارد، و بسیاری از قوانین و قواعد گرامری آن که در زیر آمده است، ساده و منطقی هستند:
- اسپرانتو زبان آوایی است – همه کلمات همانطور که هجی میشوند تلفظ میشوند
- اسمها دارای جنسیت نیستند و با “o-” پایان مییابند
- صفتها با “a-” پایان مییابند
- تنها حرف تعریف “la” است
- هیچ تعریف نامحدودی وجود ندارد. (همچون حرف a یا کلمه‌ی one در زبان انگلیسی)
- افعال منظم هستند و تنها یک حالت برای نشان دادن زمان و یا حالت دارند
اسپرانتیست‌ها به طور مداوم در حال گسترش واژگان با توجه به تکنولوژی جدید و عبارات استفاده شده مشترک توسط جامعه جهانی هستند. سیستم توسعه‌ی این زبان به نظر آزمایشی اما با منطق در حال گسترش است. به مثالهای زیر توجه کنید:
- Poŝtelefono – تلفن همراه
- tut-tera teksaĵo – اینترنت یا وب جهان گستر
- Jutubumi – تحت اللفظی به معنی گشتن در یوتیوب است
آیا زبان Esperanto برای اتحاد بشریت است؟
اسپرانتو توسط بسیاری از سخنرانانش نه تنها به عنوان یک ابزار مفید برای برقراری ارتباط، بلکه گامی به سوی تساوی گرای ایده‌آل نیز دیده میشود. در حقیقت، همانطور که از نام مستعار اصلی زامنهوف گرفته شده است، کلمه اسپرانتو به معنای «امید» یا «امیدوار کننده» است.
به هر حال، زمانی که دو نفر که در اصل زبانهای مادری مختلفی دارند تصمیم بگیرند که با هم صحبت کنند، معمولا تنها یکی از آنها میتوانند زبانی را که در آن راحت‌تر هستند صحبت کنید. با اسپرانتو، زمین بازی در حال توسعه است و هر دو می‌توانید بدون مشکل به این زبان صحبت کنید.
اسپرانتو یک جامعه‌ی قوی در سطح جهانی دارد، و همگی در سایت حضور دارند.Pasporta Servo یک شبکه جهانی که تا حدودی مانند Airbnb رایگان برای اسپرانتیست‌ها است. اگر شما علاقه مند به بازدید از کشوری خارجی هستید و نیاز به اقامت دارید، به سادگی می‌توانید از این جامعه درخواست اقامت بدهید و اگر کسی در آن منطقه وجود داشته باشد به شما برای چند روز به رایگان اقامت خواهد داد.
با وجود همه اینها که گفته شد، متاسفانه زبان هنوز به استفاده گسترده‌ای دست نیافته و اهداف بسیار ارزشمندش تحقق نیافته است. جامعه اسپرانتو از چند صد هزار تا 2 میلیون نفر در سراسر جهان تخمین زده میشود.
آینده زبان اسپرانتو
اما تعداد متکلمان اسپرانتو در حال رشد است، و همینطور زبان نیز در حال توسعه است. آموزش این زبان در حال حاضر در برنامه‌های آموزشی مدرسه‌هایی در چین، بلغارستان و مجارستان است.
همچنين یک جنبش اسپرانتو نیز وجود دارد؛ سازمان مورد نظر براي گسترش بيشتر زبان است. همه اعضای جامعه جهانی اسپرانتو عضو این جنبش نیستند، اما تعداد زیادی از آنها فعالیت پایدار دارند.
دیگر موارد مرتبط با زبان اسپرانتو:
- در حال حاضر جزو 100 زبان برتر جهان، از مجموع 6800 تا است
- هفدهمین زبان پر استفاده در ویکی پدیا
- زبان اول بیش از 2000 نفر در سرتاسر دنیاست
شاید به دلیل ارتباط این زبان و پیامش توسط خالق آن، افرادی که به زبان اسپرانتو صحبت می‌کنند خود را کمی برتر از دیگران بدانند. اما در دنیای مدرن و جایی که سیاست و زبان باید از هم جدا شوند، پیغام متحد کننده‌ی اسپرانتو می‌تواند گزینه‌ی خوبی برای شروع باشد.
